Wijkteams gaan de komende jaren een grotere en ook belangrijkere rol spelen in de zorg voor mensen met psychische problemen. Op dit moment is de Nederlandse zorg zo ingericht dat je als cliënt naar een huisarts of specialist gaat als je klachten hebt. Die richting van de zorg moet helemaal om vindt Floortje Scheepers, hoofd Afdeling Psychiatrie en hoogleraar Innovatie in de GGZ, Divisie Hersenen van het Psychiatrie Universitair Medisch Centrum Utrecht. “Je moet een cliënt in de eigen leefomgeving laten en daar de zorg naartoe brengen en bij laten aansluiten. Hier spelen wijkteams een zeer cruciale rol in omdat zij vaak dicht bij een cliënt staan’.
Bij de aanpak van psychische problemen moet het vertrekpunt de leefwereld van de cliënt zijn. Floortje: “Professionals denken vaak vanuit hun eigen expertise, want daarvoor komt de cliënt immers bij je. Sluit als professional eerst als mens aan bij een cliënt. Kijk als mens wat iemand echt nodig heeft en bepaal dan of jouw kennis gewenst is en op welke manier. Je rol als mens is essentieel. Je kennis is een middel of instrument. En durf ook andere professionals in te schakelen als jouw kennis tekortschiet.”
Floortje heeft een netwerkintake ontwikkelt om professionals een andere manier van denken mee te geven: “In een netwerkintake stellen we drie vragen. De eerste is: ‘Wat kun je zelf?’ Dan: ‘Wat kan jouw informele netwerk?’ Denk bijvoorbeeld aan buren en familie. De derde vraag is: ‘Wat moet de professionele hulpverlening hieraan toevoegen?’. Uiteindelijk ontstaat er een netwerk, waarbij de cliënt zelf voorop staat en daarom heen mensen die vanuit hun expertise aansluiten. Hiermee voorkom je dat een psychiater op een bepaald moment zegt: ‘De cliënt is uitbehandeld, ik weet wel dat hij nog schulden heeft, maar daar kan ik vanuit mijn expertise niets mee.’ Doordat de cliënt een netwerk met verschillende expertises om zich heen heeft, kan de problematiek in samenhang worden aangepakt.”
De rol van wijkteamprofessionals is cruciaal in deze manier van denken. Floortje: “De wijkteamprofessional is namelijk vaak de eerste persoon die een cliënt spreekt en een intake doet. Op dit moment verwijzen wijkteamprofessionals een cliënt vaak door. Na een tijd is de cliënt uitbehandeld en komt weer terug bij het wijkteam. Deze heeft dan vaak geen idee wat er is gebeurd. Door de cliënt in de eigen leefwereld te houden en te werken in een netwerk om de cliënt heen, blijf je betrokken en kan je de zorg beter aanpassen op de behoefte die er op dat moment is.”
Floortje ziet dat het voor professionals soms moeilijk is om de omslag te maken: “Om deze nieuwe manier van denken te implementeren spelen op alle niveaus uitdagingen. Denk aan angst voor het verlies van positie. Je moet de stap durven zetten om anderen in jouw keuken te laten kijken. Je stelt je kwetsbaar op. Om de netwerkaanpak te implementeren moet er daarom meer flexibiliteit worden ingebouwd. Op macroniveau moeten financiële systemen passend zijn. Op mesoniveau wil je dat huisarts, specialisten en wijkteams in de regio gaan samenwerken. En op microniveau moeten de hulpverleners elkaar kunnen vinden en moet het samenwerken ook mogelijk gemaakt worden met bijvoorbeeld de juiste en veilige digitale tools.”
Volgens Floortje is urgentie nodig om uiteindelijk tot een netwerkaanpak te komen: “Kijk naar het ‘nieuwe werken’; door Corona kan ineens iedereen digitaal vergaderen. Als we kijken naar mentale gezondheid dan kunnen we de achterstanden niet verder laten oplopen in de ggz. We zullen met elkaar de handen in een moeten slaan om regio’s mentaal fit te maken. En die urgentie gaat er een keer komen, daar geloof ik in.”
Dag van de Wijkteams
Floortje Scheepers is één van de sprekers tijdens de Dag van de Wijkteams op 10 juni 2021. Op deze dag zet Associatie Wijkteams alle wijkteamprofessionals van Nederland in het zonnetje door verschillende online activiteiten te organiseren. De Dag van de Wijkteams staat in het teken van werken en leren in netwerken. Meer informatie en aanmelden kan op dagvandewijkteams.nl.
