De toeslagen affaire en de sociale gevolgen van de coronapandemie onderstrepen het belang van de transformatie van het sociale domein. De samenleving snakt naar de menselijke maat in wet- en regelgeving, en naar hulp en ondersteuning in de leefwereld, nabij en op maat. Marenne van Kempen (Bestuurder Lokalis Utrecht) en Lex van Eijndhoven (Bestuurder WIJeindhoven) maken zich zorgen dat de Rijksoverheid de koers die met de decentralisaties is ingezet gaat wijzigen. Samen met collega’s uit de Associatie Wijkteams stuurden zij Den Haag hierover een brief.
Het sociale domein omvat alle taken rond participatie (werk en inkomen), jeugd, maatschappelijke ondersteuning en schuldhulp waarvoor gemeenten verantwoordelijk zijn. Met de decentralisaties in 2015 werd ook een transformatie beoogd richting meer inclusie, samenkracht, maatwerk en minder beroep op zware zorg. Marenne: “Je mag best stellen dat wijkteams hierin een spilfunctie hebben. Wij zitten dicht bij het vuur als het gaat om het bijdragen aan de realisatie. Wij volgen het namelijk elke dag en zijn er onderdeel van. Wij zijn dan ook goed in staat om te zien wat er nog niet goed gaat. Maar we zien ook dat er heel veel goede dingen gebeuren. Voor ons reden genoeg om de ingezette koers vast te houden.” Lex vult aan: “Zes jaar na de decentralisaties zie ik dat we het fundament hebben gelegd, de sociale zorgnetwerken zijn op orde. We kunnen vanaf nu de winst gaan pakken.” Marenne: “In 2015 stonden cliënten letterlijk in de rij bij wijkteams. Gezinnen met serieuze problemen, die al langere tijd bestonden. Allemaal mensen die ik het zo had gegund dat we ze eerder hadden getroffen om ze te helpen. We willen mensen niet pas treffen als ze een schuld hebben van 40.000 euro. We willen het al signaleren als ze betalingsachterstanden hebben. Dan zijn we er vroeg bij en kunnen we de juiste zorg bieden om verdere problemen voor te zijn. Het duurde enkele jaren voor de wijkteams ook echt tijd konden maken voor het vroeger signaleren. Want ernstige vraagstukken gaan altijd voor de lichtere. En nu is het aan de orde om nog een stap verder naar voren te zetten.”
In de brief vanuit Associatie Wijkteams aan de formateur wordt gewezen op de kansen die er nu zijn. Lex: “Het is een belangrijke brief waarin de lessen staan die geleerd zijn. Er liggen initiatieven klaar waarin we het gewone leven voor onze inwoners zo goed mogelijk faciliteren. Niet door ze uit hun leven te halen en weer terug te plaatsen. Wij willen bewoners in een vroeg stadium helpen waardoor je niet direct naar een zwaar middel hoeft te grijpen.” Marenne vervolgt: “Wij willen de boodschap afgeven aan de ministeries dat er een aantal knelpunten zijn waar we het rijk heel hard voor nodig hebben. Een goed voorbeeld hiervan is het vroegtijdig betrekken van de GGZ en de mogelijkheid om hen te betrekken bij het bredere leven van een persoon. Dit draagt bijvoorbeeld bij aan de veiligheidsproblematiek in een gezin of kan erg helpen bij het terug aan het werk gaan van iemand. Hier zijn al veel goede voorbeelden van te vinden.”
Een ander goed voorbeeld is een participatieproject waarbij mensen die langdurig thuis zitten, vrijwilligerswerk gaan doen of stagelopen in hun eigen wijk. Hiermee krijgen ze zelfvertrouwen om weer door te gaan en werk te zoeken. Lex: “We zijn bezig met een time out voor kinderen om te voorkomen dat ze uit de gezinssituatie weg moeten. Dit moet zich nog verder ontwikkelen, maar ik verwacht hier veel uit te kunnen halen. Als de overheid de koers nu wil aanpassen, dan hebben we hier dus geen kans meer voor.”
Marenne: “Er zijn wijken waar veel echtscheidingen zijn, waar mensen uit de wijk elkaar helpen. Er zijn ook plekken in Nederland waar de buurt de extra zorg die een gezin nodig heeft helemaal oppakt. Ze organiseren dat zelf vanuit de buurt.”
Volgens Marenne en Lex hebben we als Nederland een historie om te proberen steeds een beweging naar voren te maken en het lijkt of er een neiging is om op korte termijn te denken. Alleen hierdoor begin je steeds weer van voor af aan. Marenne: “We lijken nu weer op zo’n punt te staan. Daarom is er leiderschap nodig. Voor de voltooiing van de transformatie van het sociale domein moeten we nog minstens tien jaar uittrekken. Dat vraagt niet alleen lokaal maar juist ook landelijk om koers te houden en telkens die maatregelen te nemen die de in gang gezette beweging versterken.” Lex sluit af: “Succes is pas te bereiken wanneer we lokaal en landelijk vastberaden blijven vasthouden aan de ingezette koers. Waarbij sleutelen aan wetgeving het karakter heeft van door ontwikkelen om belemmeringen in de transformatie weg te nemen. Wij dragen daar van harte aan bij en vertrouwen erop dat de oplossingsrichtingen die wij zien een serieuze plek krijgen in het nieuwe regeerakkoord.”
Dag van de Wijkteams
Op 10 juni 2021 is het de Dag van de Wijkteams. Op deze dag zet Associatie Wijkteams alle wijkteamprofessionals van Nederland in het zonnetje door verschillende online activiteiten te organiseren. De Dag van de Wijkteams staat in het teken van werken en leren in netwerken. Meer informatie en aanmelden kan op dagvandewijkteams.nl.
