Albert Jan Kruiter werkt als actieonderzoeker bij het Instituut voor Publieke Waarden. Samen met collega Sophie Albers pleit hij in de openingslezing tijdens de Dag van de Wijkteams voor meer praktische wijsheid in het sociale domein. Praktische wijsheid biedt collectieve antwoorden op uitdagingen als decentralisaties, wachtlijsten bij zorgaanbieders, financiële tekorten en woningnood.
Praktische wijsheid is het sleutelbegrip in jullie actieonderzoek. Wat betekent het precies?
‘De Griekse filosoof Aristoteles onderzocht hoe we goed moeten handelen en onderscheidt drie soorten wijsheid: filosofische, wetenschappelijke en praktische. Praktische wijsheid is de hoogste wijsheid, want we leren door te handelen en te ervaren. Als we niet weten wat waar is en wat niet, moeten we handelen om erachter te komen.’
Hoe zet je praktische wijsheid voor wijkteams in?
‘Bij veel publieke organisaties wordt wijsheid nog niet bewaard en ingezet waar ze het meest nodig is. Wijkteams hebben vooral een uitvoerende rol en werken onder enorme druk. Ze zijn ingekocht door de gemeente en krijgen een caseload van bijvoorbeeld veertig gezinnen per professional: te veel voor een kennisorganisatie die reflecteert en kennis deelt. Wijkteamleden beschikken echter over meer praktische wijsheid dan beleidsmakers of bestuurders. Deze wijkteamleden vinden het normaal wat ze doen en beseffen niet hoeveel ze weten, hoe slim ze complexe uitdagingen aanpakken. Daarom is het zo belangrijk om praktische wijsheid boven water te krijgen. Als je weet wat werkt, kan je dit op grotere schaal inzetten en verwerken in beleid.’
Jullie zien het wijkteam van de toekomst als een kenniscentrum?
‘Ja, wijkteams kunnen bronnen van verandering zijn, als meerdere disciplines samenwerken. Tien professionals, een design thinker, een jurist, econometrist of data-analist, een maatschappelijke ondernemer en twee bewoners, dat lijkt me een mooie combi voor een wijkteam dat naar inventieve, collectieve oplossingen kijkt. Hoe los je armoede in de hele wijk op, in plaats van veertig verschillende huishoudens individueel te ondersteunen? Hun opdracht verandert. Uiteraard willen we met ons pleidooi ook bestuurders en beleidsmakers bereiken.’
Praktische wijsheid gaat uit van het collectief?
‘Ja, we moeten met collectieve initiatieven werken. Wil je meer volwassenen aan het werk krijgen? Zorg dan voor gratis kinderopvang, door de ouders zelf gerund in plaats van 181 individuele opvoedondersteuningstrajecten. Je kan dit heel concreet starten: huur een gebouw en start met twee mensen. Collectieven kunnen veel dragen en zijn het antwoord op de schade die door het neoliberale gedachtegoed aan de samenleving zijn toegebracht en dat individualiserend werkt en uitgaat van klanten in plaats van wijken.’
Dit klinkt als heimwee naar de socialistische verzorgingsstaat?
‘Nee hoor, met actieonderzoek blik je vooruit. Je kan ook prima vanuit een liberaal perspectief collectief handelen. ‘Wat kan ik vanuit mijn vrijheid voor de ander doen?’ is een prikkelende vraag. Op het eind van de dag kom ik steeds opnieuw tot dezelfde conclusie: echte veranderkracht vinden we niet bij de overheid, maar in de samenleving. Er zijn ook nieuwe financieringsarrangementen die tot collectiviteit leiden: bureaucratievrij geld of revolverende fondsen, waarbij het uitgeleende geld weer beschikbaar komt voor nieuwe investeringen.’
Ben je hoopvol?
‘Ik zie in de laatste vijf jaar een verschuiving van morele bezwaren naar praktische bezwaren. Dat is hoopvol, want morele bezwaren zijn erg taai (‘Wie heeft hier recht op, wie niet?’). Met praktische bezwaren kan het Nederland van handelsgeesten wel aan de slag. In mijn toekomstdroom zijn bewoners de opdrachtgever van een wijkteam, ze vormen samen nieuwe collectieven die nadenken over wat de wijk het meest nodig heeft.
Schrijf je in voor de mindboost tijdens de opening.
