Hoe doorbreek je de cirkel van geweld in gezinnen? Majone Steketee is directeur van het Verwey-Jonker instituut en bijzonder hoogleraar ‘intergenerationele overdracht van geweld in gezinnen’ aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Wat is nodig om geweld te stoppen? Welke rol kunnen de lokale teams daarin opnemen?
Kan je meer vertellen over het onderzoek naar huiselijk geweld dat je vanuit de universiteit aanstuurt?
‘In 2009 startte de eerste cohortstudie, waarbij we anderhalf jaar lang gezinnen volgen, die na een melding bij Veilig Thuis geholpen worden. Ook volgen we twintig jaar lang de kinderen. We zien dat een deel van de kinderen die opgroeien in een onveilige situatie later ook gewelddadig worden in hun relatie of naar hun kinderen, of dat ze voor een gewelddadige partner kiezen. Twee derde van de kinderen die in geweld opgroeien, gebruiken zelf geweld tegen hun ouders. Toch zegt elk kind: ‘Ik ga het later anders aanpakken’. Mechanismes van geweld zijn heel moeilijk te doorbreken. We moeten samen alles op alles zetten. Als het geweld stopt, neemt het welzijn van alle partijen enorm toe.’
Zijn de onderzoeksresultaten hoopgevend?
‘Ja en nee. In de eerste cohortstudie bleek dat na anderhalf jaar het geweld in geen enkel gezin volledig gestopt was. Inmiddels zien we dat het beter gaat, in steeds meer gezinnen lukt het om het geweld wel te stoppen. Maar er blijft een groep van gezinnen waar het geweld voortduurt. De onderzoeksresultaten maakten duidelijk dat we een onderscheid moeten maken tussen verschillende vormen van geweld. Als we zicht hebben op het soort geweld dat speelt, als we snappen welke problematieken eraan ten grondslag liggen, dan kunnen we samen het geweld stoppen. In de onderzoeken zien we dat het intense geweld afneemt bij succesvolle samenwerking van hulpverleners.’
Jij pleit ervoor het geweld goed te analyseren?
‘Elke categorie van geweld vereist een andere aanpak. Als de ouders psychische problemen hebben, helpt het als ze hulp krijgen bij hun problemen én ondersteuning bij de opvoeding. Bij ‘gezinnen in de stress’ hangt het geweld veelal samen met omstandigheden als armoede of verslavingen. Hier helpt het om de onderliggende problematiek op te lossen en ervoor te zorgen dat de gezinnen de regie pakken. Ook een tijdelijk huisverbod voor de pleger kan dan soelaas bieden. Maar deze maatregel kan in gezinnen en relaties waar sprake is van ‘intieme terreur’ juist olie op het vuur zijn. In deze gezinnen is het belangrijk om de vrouw en de kinderen apart te spreken. En je moet een lange adem hebben, want hier spelen sterke controle- en dwang mechanismes. Praten is voor het slachtoffer van intieme terreur soms levensgevaarlijk.’
Jij ziet hoopgevende resultaten bij stevige samenwerking?
‘Ja, de wijkwerker kan het gesprek over geweld op gang brengen. Het herkennen van geweld is een belangrijke eerste stap. Vervolgens kan de expertise van specialistische hulpverlening ingeschakeld worden. Daarom moeten proeftuinen en pilots die deze verbinding versterken ook de ruimte krijgen. Complexe geweldmechanismes doorbreek je niet met de vijf gesprekken per gezin. Over de schotten heen werken en op elkaars expertise vertrouwen, dat is nodig. In een Zweeds ‘Barnahus’ worden kinderen uit gewelddadige gezinnen door een heel netwerk van hulpverleners opgevangen. Ook bij Filomena in Rotterdam kijken verschillende partijen samen vanuit verschillende perspectieven naar wat er nodig is: de jeugdbeschermers, de politie, de psychiater etc. Als er een forensisch arts aanwezig is, hoef je niet naar het ziekenhuis om sporen van geweld vast te stellen.’
Een ander stokpaardje van jou is dat het zo belangrijk is om aandacht te hebben voor de kinderen.
‘In het verleden zagen we de kinderen nog te vaak als belangrijke informanten, niet als mensen die zelf hulp nodig hebben. Als ze ouder worden, verwoorden ze vaak zelf ook dat ze nooit leerden om met conflicten om te gaan en niet kunnen herkennen wat de ander nodig heeft in een relatie. Als jeugdbeschermers betrokken zijn en nauw samenwerken met een gespecialiseerde aanpak huiselijk geweld, dan zie je effect, omdat de kinderen dan ook gezien en geholpen worden.’
Meer weten? Meld je dan gratis aan voor de Dag van de Wijkteams.
Interview door Marie Meeusen.
